Chứng Khoán Phái Sinh Là Gì? Cách Kiếm Tiền Như Thế Nào?

Chính thức hoạt động từ năm 2017, đến nay thị trường chứng khoán phái sinh tại Việt Nam đã có một sự phát triển nhanh chóng. Dưới đây là các thông tin về chứng khoán phái sinh là gì mà nhà đầu tư cần nắm rõ trước khi tham gia đầu tư.

1. Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là những công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở.

Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi hoặc nghĩa vụ của những bên tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán hay chuyển giao các tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước tại một thời điểm trong tương lai.

Tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh có thể là hàng hóa như nông sản, kim loại, hàng hóa,... hoặc một số công cụ tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, lãi suất,...

2. Các loại chứng khoán phái sinh trên thị trường hiện nay

Chứng khoán phái sinh có 4 loại chính là:

• Hợp đồng kỳ hạn: là một thỏa thuận của hai bên tham gia để mua và bán một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước ngay ở thời điểm hiện tại.

• Hợp đồng tương lai: là hợp đồng kỳ hạn được chuẩn hóa, niêm yết và giao dịch ngay trên Sở giao dịch chứng khoán.

• Hợp đồng quyền chọn: Người nắm giữ hợp đồng quyền chọn có quyền, nhưng lại không có nghĩa vụ, mua hoặc bán một loại tài sản cơ sở ở một thời điểm nhất định trong tương lai theo mức giá đã được xác định trước đó. Người bán hợp đồng có nghĩa vụ thực hiện giao dịch chỉ khi người nắm giữ hợp đồng chọn thực hiện quyền. Có 2 Hợp đồng quyền chọn là quyền chọn mua và quyền chọn bán.

• Hợp đồng hoán đổi: Là một thỏa thuận giữa đôi bên về việc hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ những công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng sẽ quy định rõ thời điểm hoán đổi dòng tiền và có phương pháp tính toán cụ thể.

Trong đó, hợp đồng tương lai là loại sản phẩm chứng khoán phái sinh đầu tiên được niêm yết và giao dịch trên thị trường. Nguyên tắc giao dịch hợp đồng tương lai cũng không quá khác biệt với giao dịch cổ phiếu trên thị trường cơ sở.

3. Kiếm tiền từ chứng khoán phái sinh như thế nào?

Nếu kiếm được một khoản lợi nhuận lớn khi thị trường có trend, nhịp tăng hoặc giảm đã tạm dừng, nhà đầu tư nên tạm thời đứng ngoài quan sát thị trường. Nếu có nhịp điều chỉnh hoặc nhịp hồi thì chỉ tham gia giao dịch với quy mô nhỏ hơn giai đoạn có trend.

Sau nhịp điều chỉnh hay nhịp hồi đầu tiên, thị trường thường chuyển sang giai đoạn sideway. Lúc này, nhà đầu tư giảm hơn một nửa quy mô giao giao dịch, chỉ “chơi” ngắn hạn và chốt lời theo từng phần, tuân thủ tuyệt đối nguyên tắc cắt lỗ (cutloss).

Ðến cuối giai đoạn sideway, biên độ dao động rất hẹp, các nhà đầu tư nên tạm ngừng giao dịch, kiên nhẫn đợi cho thị trường bứt phá khỏi nền giá tích lũy mới tham gia.

Nếu bị “dính” stoploss thì nên tạm ngừng giao dịch để quan sát thị trường, không nên đảo vị thế. Nếu “dính” stoploss hai lần liên tiếp thì nghỉ phiên giao dịch ngày hôm đó, vì thị trường biến động bất thường, hệ thống phân tích và phương pháp tư duy của bạn không còn được chính xác.

Sau khi “dính” stoploss lần thứ hai, bạn không được còn tỉnh táo, chỉ muốn gỡ lỗ, tâm lý này sẽ dẫn đến khả năng thua lỗ thêm. Tốt nhất là tạm dừng giao dịch và cuối phiên ngồi phân tích lại, rút kinh nghiệm để tránh sai lầm lần sau.

Thị trường phái sinh hay có những phiên biến động bất thường, khiến những phương pháp phân tích kỹ thuật thiếu đi sự chính xác, các chỉ báo bị nhiễu loạn. Những phiên bất thường này thường rơi vào những ngày cuối tuần, cuối tháng, cuối quý, các phiên cơ cấu danh mục của các quỹ, các phiên đáo hạn hợp đồng hàng tháng.

Biến động bất thường vào cuối tuần là do nhà đầu tư trên thị trường phái sinh chủ yếu là “chơi” ngắn hạn, nên phiên cuối tuần thường có nhịp chốt lời để nghỉ cuối tuần của nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Cuối tháng, cuối quý là thời gian mà các công ty chứng khoán, các quỹ tiến hành chốt số liệu báo cáo. Ðể có số liệu đẹp, các tổ chức này có thể tác động vào thị trường theo ý muốn, gây ra những biến động bất thường.

Quy mô thị trường chứng khoán cơ sở đã nhỏ mà thị trường chứng khoán phái sinh còn nhỏ hơn. Nên trong phiên đáo hạn hợp đồng hàng tháng thì những nhà đầu tư lớn có thể tác động vào thị trường theo ý muốn để có thể được hưởng lợi từ hợp đồng phái sinh đang nắm giữ cũng gây nên những biến động bất thường của thị trường.

Thị trường phái sinh mang lại cho chúng ta cơ hội kiếm tiền hàng ngày nên khi đã lỡ một nhịp tăng hay giảm, bạn không cần thiết phải tham gia mua đuổi, bán đuổi bằng mọi giá. Mà hãy kiên nhẫn đợi cơ hội tiếp theo. Bạn càng cố tham gia giao dịch trong những phiên biến động bất thường thì càng khó để kiếm được lợi nhuận.

Một trong số lý do khiến nhà đầu tư giao dịch quá nhiều, dẫn đến hội chứng nghiện giao dịch là do nhà đầu tư bắt đầu tìm hiểu và thử giao dịch trên các sàn chứng khoán phái sinh ảo.

Giao dịch phái sinh phải dựa trên phân tích thị trường, chủ yếu là trong phân tích kỹ thuật. Nhà đầu tư cần học tập và rèn luyện kỹ năng phân tích thị trường trước khi tham gia. Trên thị trường phái sinh, nhà đầu tư cần phải kiên nhẫn chờ đợi cơ hội, chỉ vào lệnh khi có các tín hiệu thỏa mãn yêu cầu của nguyên tắc phân tích. Tài khoản giao dịch càng lớn hoặc số lệnh giao dịch càng ít thì càng hiệu quả.